Czy wiesz, że celiakia na ogół ujawnia się w dzieciństwie, ale może też pojawić się dopiero w dorosłym życiu – zwykle między 35. a 55. rokiem życia, niekiedy później. Zdarzają się przypadki choroby u osób 80-letnich. Dwa razy częściej dokucza kobietom niż mężczyznom. Potrafi rozwijać się bezobjawowo i wtedy dowiadujemy się o niej przypadkiem albo wcale nie jesteśmy świadomi, że ją mamy. Badania dowodzą, że 30 procent dorosłych, u których stwierdza się celiakię, w pierwszych latach życia przeszło jej łagodną postać, ale choroba nie została wtedy rozpoznana.
Celiakia, zwana także chorobą trzewną, to trwała nietolerancja glutenu. Czynnikiem etiologicznym tej choroby jest gliadyna, czyli rozpuszczalna w alkoholu frakcja glutenu. Gluten to białko obecne w ziarnach pszenicy, żyta i jęczmienia. Celiakia to choroba trwająca całe życie. Osoba chorująca na celiakię musi całkowicie wykluczyć spożycie glutenu ze swojej diety.
Celiakia – przyczyny i objawy
W celiakii, w wyniku działania glutenu nieprawidłowa reakcja immunologiczna skierowana jest przeciwko własnym tkankom organizmu, w szczególności w jelicie cienkim. Prowadzi to do stanu zapalnego i uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, a następnie do zaniku kosmków jelitowych, które zwiększają jego powierzchnię i są odpowiedzialne za wchłanianie składników odżywczych. W efekcie wchłanianie pokarmu jest upośledzone, co prowadzi do wystąpienia różnorodnych objawów klinicznych.
Reakcja autoimmunologiczna może nie ograniczać się do jelita cienkiego, ale dotyczyć także innych narządów. Dlatego celiakia może objawiać się różnymi symptomami w obrębie przewodu pokarmowego, ale także poza nim.
Choroba może dawać bardzo różnorodne objawy (jeden lub wiele) i z różnym nasileniem u poszczególnych osób. Ze względu na to, że chorzy mają głównie objawy spoza układu pokarmowego, rzadko kojarzone z celiakią, zdecydowana większość przypadków choroby pozostaje niezdiagnozowana.
Celiakia – diagnoza
Do niedawna uważano celiakię za rzadkie schorzenie małych dzieci, z którego wyrasta się po kilku latach diety. Nadal można spotykać niestety osoby „wyleczone” z celiakii w dzieciństwie, które w dorosłym życiu zapadają na poważne schorzenia spowodowane nieprzestrzeganiem diety bezglutenowej. Tymczasem badania z wielu krajów dowodzą, iż na celiakię cierpi przynajmniej 1% populacji. Co więcej, częstość występowania celiakii ciągle wzrasta (np. prace badaczy z Finlandii oceniają występowanie choroby trzewnej w tym kraju na ok. 2,5%). Wydaje się, iż jest to związane z coraz większym spożyciem glutenu, który jest nieustannie modyfikowany w zbożach tak, aby te były jak najbardziej wydajny, korzystaniem z wysoko glutenowych odmian zbóż i zmianą nawyków żywieniowych na jedzenie „szybkie” i łatwo dostępne.
Celiakia – leczenie
Jedyną metodą leczenia celiakii jest ścisłe stosowanie diety bezglutenowej przez całe życie.
Gluten wywołuje nieprawidłową reakcję organizmu nie tylko w celiakii, ale również w alergii na pszenicę oraz w nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten/pszenicę. Celiakia jest jednak najpoważniejszym z tych schorzeń, dlatego bardzo istotna jest prawidłowa diagnoza. Dietę bezglutenową należy włączyć niezwłocznie po rozpoznaniu celiakii i rygorystycznie przestrzegać przez całe życie.
W ciężkich przypadkach choroby dodatkowo stosuje się suplementację diety kwasem foliowym, witaminą K, witaminą B12, żelazem. U niektórych pacjentów stosuje się także leki o działaniu poprawiającym wchłanianie wody i elektrolitów.
Jeżeli lekarz podejrzewa celiakię poprosi o wykonanie stosownego testu. Z wynikiem badania należy udać się do lekarza, który wytłumaczy choremu, w jaki sposób powinien się odżywiać, a także zaproponuje suplementację witamin. Z celiakią można żyć, jednak trzeba nauczyć się życia bez glutenu.