Choroba Hashimoto – leczenie, przyczyny, objawy

Nadmierne zmęczenie, senność, a nawet zawroty głowy – to mogą być pierwsze objawy choroby Hashimoto. Jakie są przyczyny niniejszego zaburzenia i jak sobie z nim radzić? Odpowiedzi na te oraz inne pytania znajdziesz w dalszej części artykułu.

Choroba Hashimoto – spis treści

1. Charakterystyka choroby i częstość występowania
2. Przyczyny
3. Objawy
4. Przebieg
5. Badania rozpoznanie
6. Jak leczyć?
7. Dieta
8. Jak walczyć z chorobą Hashimoto?

Choroba Hashimoto (zapalenie tarczycy Hashimoto; przewlekłe limfocytowe zapalenie gruczołu tarczowego) to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób z rodzaju zapaleń tarczycy oraz najpowszechniejsza przyczyna niedoczynności gruczołu tarczycowego. Niniejsze zaburzenie, przypisywane do grupy chorób autoimmunologicznych, bardzo często występuje w towarzystwie innych chorób o tym samym podłożu. Na czym polega choroba Hashimoto i dlaczego stosowanie odpowiedniej diety jest tak ważne w przebiegu jej leczenia?

1. Choroba Hashimoto CHARAKTERYSTYKA I CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA

Chociaż jest to niewielki narząd, tarczyca spełnia wiele ważnych zadań odpowiedzialnych za pracę naszego organizmu. Jednakże, nawet niepozorne zaburzenie jej czynności (takie jak w przypadku choroby Hashimoto) może doprowadzić do wywołania szeregu objawów zarówno tych dotyczących naszego ciała, jak i psychiki.

[related-post]

Tarczyca

Tarczyca jest bez wątpienia najważniejszym gruczołem wydzielania wewnętrznego obecnym w organizmie człowieka. Niniejszy narząd odpowiada głównie za wydzielanie hormonów, które bezpośrednio wpływają na kontrolę wielu procesów zachodzących w naszym ciele (min. utrzymywanie odpowiedniej temperatury oraz podtrzymywanie prawidłowych procesów trawiennych). Ponadto, tarczyca kontroluje pracę naszego serca oraz prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego (zwłaszcza u kobiet). W wyniku nawet niewielkich zaburzeń czynności niniejszego narządu, jesteśmy w stanie zaobserwować w naszym ciele znaczące zmiany, takie jak:

• Zwiększenie suchości skóry;
• Pogorszenie kondycji włosów;
• Problemy z utrzymaniem wagi.

W przypadku dzieci, prawidłowo funkcjonujący narząd tarczycy, kontroluje również wzrost oraz dojrzewanie kości.

Hashimoto – charakterystyka choroby

Zapalenie tarczycy typu Hashimoto to choroba zaliczana do grupy zaburzeń autoimmunologicznych, czyli takich, które posiadają ścisły związek z funkcjonowaniem naszego układu odpornościowego. Mimo, iż jednoznaczna przyczyna niniejszego zaburzenia nie została jeszcze poznana, istnieje szereg czynników, które w znacznym stopniu mogą przyczynić się do zwiększenia ryzyka jej wystąpienia u danej jednostki. Choroba Hashimoto, ze względu na złożoność swoich objawów, jest bardzo trudna do rozpoznania szczególnie na pierwszych etapach jej rozwoju. W wielu przypadkach zdarza się również, że chory nie jest w stanie dostrzec jej objawów, nawet przez okres kilku lat.

2. Hashimoto – przyczyny

Mimo, iż jednoznaczne przyczyny niniejszego zaburzenia nie zostały jeszcze do końca poznane, wśród czynników odpowiedzialnych za zwiększenie ryzyka wystąpienia choroby Hashimoto u danej jednostki możemy wyróżnić:

• Czynniki genetyczne; oraz
• Czynniki środowiskowe, w tym: przebyte infekcje (bakteryjne lub wirusowe), stres, używki, ekspozycję na promieniowanie radioaktywne, niedobór selenu lub nadmiar jodu.

Zwiększone ryzyko wystąpienia niniejszej choroby, może również wystąpić w przypadku osób zmagających się z innymi zaburzeniami o podłożu autoimmunologicznym. Wśród niniejszych zaburzeń możemy wyróżnić:

• Cukrzycę typu I;
• Anemię (najczęściej złośliwą);
• Celiakię;
• Choroby skóry w tym łuszczycę i bielactwo; oraz
• Toczeń rumieniowaty i inne choroby układowe.

Hashimoto – epidemiologia

Objawy niniejszej choroby znacznie częściej rozpoznać możemy u kobiet niż u mężczyzn. We wszystkich grupach wiekowych częstość występowania niniejszej choroby wynosi około 2%. Jednakże, szczyt zachorowań na zapalenie tarczycy typu Hashimoto odnotowuje się u osób (zwłaszcza kobiet) między 45 a 65 rokiem życia. Nie bez znaczenia dla wywoływania objawów niniejszej choroby w organizmie danej jednostki, są również uwarunkowania genetyczne zwiększające ryzyko wystąpienia choroby Hashimoto aż o 50%.

Ciekawostka! Pierwsze przypadki niniejszej choroby zostały opisane w 1912 roku w Berlinie przez znamienitego chirurga japońskiego pochodzenia – Huraku Hashimoto.

3. Choroba Hashimoto OBJAWY

Rozpoznanie niniejszej choroby zazwyczaj sprawia lekarzom wiele problemów. Wszystko to za sprawą niespecyficznych objawów, które na myśl przywodzić mogę istotę innych zaburzeń somatycznych. W dużej ilości przypadków zdarza się, iż choroba Hashimoto przebiega w sposób bezobjawowy. Jednakże, istnieją sytuacje, w których dochodzi do powiększenia niniejszego narządu, tworzącego w efekcie tak zwane wole (zwykle twarde, spoiste i nierówne). Choroba Hashimoto może również przebiegać wraz z zanikiem tarczycy, dzieje się tak na skutek wydzielania nieprawidłowej ilości hormonów, które mogą doprowadzić do rozwoju niedoczynności tarczycy znacznie wpływającej na zdrowie i funkcjonowanie pacjenta.

Najpowszechniejsze objawy

Wśród najpowszechniejszych objawów towarzyszących rozwojowi choroby Hashimoto możemy wyróżnić:

• Uczucie ciągłego zmęczenia i senności;
• Znaczące zaburzenia koncentracji i pamięci;
• Wahania nastrojów i niestabilność emocjonalną (w tym wykazywanie objawów zaburzeń depresyjnych);
• Niemożność utrzymania odpowiedniej ciepłoty ciała;
• Zaburzenia miesiączkowania, w tym nadmiernie obfite krwawienia menstruacyjne;
• Suchość, szorstkość i zaczerwienienia skóry;
• Nadmierne wypadanie włosów;
• Częste zaparcia i problemy z wypróżnianiem;
• Uporczywe bóle mięśni i stawów;
• Podwyższenie poziomu cholesterolu we krwi pacjenta;
• Nieuzasadnione przybieranie na wadze.

Wszystkie wymienione wyżej objawy mogą, ale nie muszą świadczyć o występowaniu choroby Hashimoto w organizmie pacjenta. Niemniej jednak, w przypadku dostrzeżenia u siebie podobnych symptomów, należy zasięgnąć opinii w gabinecie lekarza pierwszego kontaktu lub endokrynologa.

Choroba Hashimoto a depresja

Nieleczenie choroby Hashimoto może doprowadzić do rozwoju niedoczynności tarczycy odpowiedzialnej za wywoływanie objawów zaburzeń depresyjnych u danej jednostki. W niniejszym przypadku ważne jest zasięgnięcie konsultacji w gabinecie psychiatry lub psychologa, dzięki której uzyskać można niezbędne informacje na temat dalszego postępowania.

Wśród najczęstszych objawów depresji wywołanych za pośrednictwem choroby Hashimoto możemy wyróżnić:

• Obniżenie nastroju (utrzymujące się przez okres dłuższy niż dwa tygodnie);
• Zaburzenia snu (w tym: nadmierną senność lub bezsenność);
• Zaburzenia apetytu (w tym: nadmierny apetyt lub jego brak);
• Zaburzenia uwagi i koncentracji (przyczyniające się do spadku efektywności);
• Uporczywe uczucie zmęczenia (przyczyniające się do spadku aktywności fizycznej); oraz
• Niektóre dolegliwości bólowe (w tym: bóle i zawroty głowy, bóle brzucha i kołatania serca).

4. Choroba Hashimoto PRZEBIEG

Niniejsze zaburzenie może przejawiać zróżnicowany przebieg. W większości przypadków posiada ono charakter postępujący. Jednakże, zdarzają się przypadki, w których dochodzi do zatrzymania choroby na pewnym etapie lub całkowitej jej remisji.

Charakter postępujący

W przebiegu postępującym, choroba Hashimoto nasila się doprowadzając tym samym do wywołania objawów niedoczynności tarczycy. Zdarzają się jednak przypadki, w których może dojść do paromiesięcznego okresu nadczynności tarczycy (nazywanej Hashitoxicosis). W wyniku postępującego charakteru choroby u pacjenta może dojść do pojawienia się następujących objawów:

• Zmniejszenia/rzadziej zwiększenia gruczołu tarczycy;
• Pojawienia się niewielkich, wyczuwalnych guzków w obrębie tarczycy;
• Obecności zmian ogniskowych w obrębie tarczycy, widocznych w standardowym badaniu USG.

W rzadkich przypadkach choroba Hashimoto może również doprowadzić do rozwoju chłoniaka tarczycy (nowotworu tkanki chłonnej), któremu zazwyczaj towarzyszy znaczne powiększenie niniejszej struktury.

Charakter niepostępujący

W przebiegu niniejszego stanu, choroba Hashimoto objawia się jedynie niewielkimi zmianami zauważalnymi podczas standardowego badania USG. Ponadto, u chorego nie stwierdza się nieprawidłowego poziomu hormonów. W niniejszym przypadku pacjent nie musi przyjmować leków, a jedynie poddawać się regularnej kontroli.

Remisja

W niektórych przypadkach, zwłaszcza u tych pacjentów, u których doszło do wywołania objawów choroby Hashimoto za pośrednictwem czynników środowiskowych, zaobserwować możemy samoistną remisję autoimmunologicznego zapalenia tarczycy. W wyniku niniejszego stanu dochodzi do:

• Zmniejszenia nasilenia zmian zapalnych dostrzegalnych w trakcie standardowego badania USG; oraz
• spadku stężenia przeciwciał.

Nie należy jednak zapominać, że nawet w przypadku remisji niniejszej choroby, raz na jakiś czas (przynajmniej raz na okres jednego roku) warto poddać się kontroli specjalistycznej, mającej na celu wykluczenie możliwych nawrotów niniejszej choroby.

5. Choroba Hashimoto BADANIA I ROZPOZNANIE

Rozpoznanie niniejszego zaburzenia nie jest łatwe, dlatego też postępowanie diagnostyczne wymaga od lekarza podjęcia określonych działań, na które składają się:

• Wywiad;
• Badanie przedmiotowe;
• Badanie krwi;
• Badanie USG.

Dzięki wynikom powyższych badań, lekarz prowadzący jest w stanie postawić trafną diagnozę i jednocześnie wdrożyć odpowiednie dla wymagań pacjenta postępowanie terapeutyczne obejmujące najczęściej farmakoterapię oraz zrównoważoną dietę.

Wywiad

Wywiad jest zazwyczaj jedną z pierwszych form kontaktu lekarza z pacjentem. Na podstawie danych uzyskanych z niniejszej rozmowy, specjalista jest w stanie postawić wstępną hipotezę dotyczącą występowania choroby Hashimoto, która stanowi jednocześnie podstawę do skierowania pacjenta na dalsze badania diagnostyczne.

Wśród najważniejszych informacji, jakie lekarz powinien uzyskać od pacjenta w trakcie niniejszej rozmowy możemy wyróżnić:

• Obecność choroby Hashimoto w historii chorób rodzinnych;
• Historię choroby pacjenta (w tym: przebyte operacje i hospitalizacje);
• Informacje dotyczące stylu życia pacjenta (w tym: informacje dotyczące diety oraz przejawianych form aktywności fizycznej);
• Informacje dotyczące stosowanych aktualnie leków i używek;
• Informacje na temat stanu psychicznego pacjenta (w tym: informacje dotyczące nastroju, jakości snu oraz podatności pacjenta na działanie stresu).

Badanie przedmiotowe

Badanie przedmiotowe odbywa się zazwyczaj podczas pierwszej wizyty w gabinecie endokrynologa. W trakcie jego trwania lekarz dokładnie bada (przy użyciu rąk) szyję pacjenta, dzięki czemu może on stwierdzić ewentualny przerost lub częściej zmniejszenie tarczycy. Ponadto, podczas niniejszego postępowania specjalista jest w stanie zaobserwować:

• Charakterystyczne wole tarczycy (przypominające nienaturalną opuchliznę szyi w okolicach podgardla);
• Ewentualną suchość skóry pacjenta;
• Możliwe osłabienie struktury włosów; oraz
• Nadwagę pacjenta, która nie jest konsekwencją stosowanej diety oraz stylu życia pacjenta.

Badanie krwi

Badania krwi są jedną z najważniejszych metod służących rozpoznaniu choroby Hashimoto. Spośród najczęściej badanych wskaźników możemy wyróżnić:

• Badanie poziomu TSH (tyreotropiny), której podwyższony poziom może świadczyć o niedoczynności tarczycy pacjenta;
• Badanie poziomu stężenia hormonów T4 (tyroksyny) oraz T3 (trójjodotryoniny);
• Oznaczenie poziomu przeciwciał anty-TPO oraz przeciwciał przeciwtarczycowych anty-TG.

Badanie USG

Badanie USG tarczycy pozwala specjaliście dokładnie ocenić rozmiar niniejszego gruczołu oraz stopień zmian zachodzących w jego strukturze. Ponadto, za pośrednictwem niniejszej metody lekarz jest w stanie określić obecność pozapalnych zrostów oraz guzków.

Uwaga! Jeśli w przebiegu powyższego badania lekarz rozpozna u pacjenta guzki o niepokojącej strukturze, zaleca mu wykonie biopsji niniejszej zmiany mającej na celu wykluczenie jej złośliwego charakteru.

6. Choroba Hashimoto JAK LECZYĆ?

Skuteczne leczenie choroby Hashimoto powinno obejmować kilka wzajemnie uzupełniających się działań terapeutycznych, w tym:

• Farmakoterapię;
• Dietoterapię;
• Odpowiednią aktywność fizyczną;
• Odpowiedni styl życia wolny od nałogów, zwłaszcza papierosów;
• Zrównoważony, wolny od nadmiernego stresu styl życia.

Farmakoterapia

W przebiegu choroby Hashimoto oraz wynikającej z niej niedoczynności tarczycy, niezbędne okazuje się zastosowanie środków farmaceutycznych zawierających tyroksynę. Dawki niniejszego leku ustalane są zgodnie z wagą pacjenta i jego indywidualnymi uwarunkowaniami. W przypadku dzieci, młodzieży oraz kobiet w ciąży, niedoczynność tarczycy związaną z przebiegiem choroby Hashimoto, obejmuje leczenie oparte o podawanie stosunkowo wyższych dawek niniejszego hormonu. Niestosowanie się do zaleceń lekarskich oraz nieleczenie niedoczynności tarczycy może doprowadzić do niepożądanych konsekwencji, w tym poważnych wad rozwojowych u małych dzieci. Leczenie farmakologiczne w większości przypadków przynosi oczekiwane rezultaty, nie zmienia to jednak faktu, iż pacjent powinien regularnie poddawać się wizytom kontrolnym mającym na celu monitorowanie jego stanu oraz sprawdzenie skuteczności zastosowanych leków.

Zespół

Zespół sprawujący opiekę nad chorym zmagającym się problemem choroby Hashimoto powinien obejmować:

• Opiekę Endokrynologa, którego zadaniem jest monitorowanie zmian zachodzących w obrębie tarczycy chorego oraz kontrolę ich wpływu na funkcjonowanie układu hormonalnego;
• Opiekę Dietetyka, którego zadaniem jest ustalenie odpowiednich wskazań dietetycznych, które posiadają ogromne znaczenie dla efektywności leczenia niniejszego zaburzenia;
• Opiekę Psychologa, którego wiedza oraz znajomość metod terapeutycznych może pomóc pacjentowi w walce z zaburzeniami depresyjnymi wywołanymi obecnością choroby Hashimoto w jego organizmie;
• Opiekę lekarzy innych specjalizacji, których zadaniem jest wykluczenie innych chorób oraz zaburzeń o charakterze autoimmunologicznym, mogących stanowić bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia pacjenta.

Przestrzeganie zaleceń lekarskich, regularne kontrole oraz ścisła współpraca między specjalistami w znacznym stopniu wpływają na przyspieszenie i zwiększenie skuteczności zastosowanego leczenia.

7. Choroba Hashimoto DIETA

Farmakoterapia bez wątpienia stanowi najważniejszy element terapii autoimmunologicznego zapalenia tarczycy (choroby Hashimoto). Jednakże, znaczącą rolę w przebiegu niniejszego leczenia odgrywa również odpowiednio zbilansowana dieta, dzięki której do organizmu dostarczane są niezbędne składniki odżywcze wykorzystywane między innymi w procesie syntezy hormonów tarczycy.

Znaczenie diety w chorobie Hashimoto

Za sprawą prawidłowo zbilansowanej diety, odpowiedzialnej za dostarczenie wszystkich niezbędnych dla organizmu mikro i makroelementów, możliwe jest zmniejszenie ryzyka rozwoju zaburzeń towarzyszących niedoczynności tarczycy wywołanej procesem zapalnym choroby Hashimoto. Ponadto, odpowiednio dobrany do wymagań chorego jadłospis, jest w stanie wpłynąć na zwiększenie skuteczności zastosowanej farmakoterapii oraz poprawę samopoczucia pacjenta.

 

Głównymi zadaniami diety stosowanej w przebiegu leczenia choroby Hashimoto są:

• Po pierwsze: dostarczenie do organizmu wszystkich niezbędnych składników odżywczych wykorzystywanych w procesie prawidłowej syntezy hormonów tarczycy;
• Po drugie: spowolnienie procesów zapalnych związanych z występowaniem choroby Hashimoto;
• Po trzecie: zmniejszenie ryzyka związanego z wystąpieniem współistniejących chorób o charakterze autoimmunologicznym;
• Po czwarte: poprawa samopoczucia i ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Zasady zbilansowanej diety

Dieta w przebiegu choroby Hashimoto powinna być dostosowana do indywidualnych wymagań danego pacjenta, z uwzględnieniem masy jego ciała oraz chorób towarzyszących, takich jak cukrzyca lub nadciśnienie tętnicze. Jednakże, istnieje zbiór podstawowych zasad, których należy przestrzegać w celu zachowania odpowiedniego poziomu przemiany materii, tak ważnego w przebiegu niedoczynności tarczycy wywołanej chorobą Hashimoto.

Wśród niniejszych zasad możemy wyróżnić:

• Spożywanie przynajmniej 4-5 posiłków dziennie;
• Spożywanie posiłków w odpowiednich odstępach czasowych;
• Spożywanie posiłków najpóźniej 3-4 godziny przed snem;
• Dostarczanie do organizmu odpowiednich ilości białka;
• Spożywanie produktów pełnoziarnistych;
• Dietę bogatą w świeże warzywa i owoce;
• Stosowanie tłuszczy roślinnych zamiast tych pochodzenia zwierzęcego;
• Wyeliminowanie alkoholu oraz ograniczenie spożywane cukrów prostych i nadmiernej ilości soli;
• Odpowiednie nawadnianie organizmu (spożywanie przynajmniej 2l wody dziennie).

Ze względu na autoimmunologiczny charakter niniejszego zaburzenia oraz towarzyszący mu stan zapalny, dieta w przebiegu choroby Hashimoto powinna wykazywać działanie przeciwzapalne oraz eliminujące potencjalne antygeny pokarmowe, stanowiące ryzyko nadmiernego pobudzenia układu immunologicznego.

Główne założenia dietetyczne

Podczas dietoterapii w przebiegu choroby Hashimoto, lekarz prowadzący lub dietetyk powinien ustalić dla chorego zrównoważony jadłospis w oparciu o jego wymagania kaloryczne, wzrost, wagę oraz ogólny stan zdrowia. W niniejszym przypadku zbilansowana dieta powinna opierać się na wyważonych proporcjach, które można przedstawić za pośrednictwem ich procentowego udziału w zapotrzebowaniu energetycznym danej jednostki.

• Białka – powinny stanowić udział od 15 do 25%;
• Tłuszcze – powinny stanowić udział od 25-30%;
• Węglowodany – powinny stanowić udział od 5 -55%.

Należy pamiętać, że ważnym składnikiem diety w przebiegu choroby Hashimoto jest białko – zarówno to pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Dzięki odpowiedniemu spożyciu niniejszej substancji możliwa jest odpowiednia synteza hormonów tarczycy, a zwłaszcza tyrozyny. Natomiast przyjmowanie do swojego organizmu właściwej ilości tłuszczów pochodzenia roślinnego, oprócz zapewnienia syntezy hormonów, pozwala również na regulowanie prawidłowej aktywności osi podwzgórzowo – przysadkowo – tarczycowej.  

Najważniejsze elementy diety

Według najnowszych ustaleń dietetyków istnieje kilka czynników, których wprowadzenie do codziennej diety, może w znacznym stopniu przyczynić się do zmniejszenia objawów związanych z niedoczynnością tarczycy wywołaną chorobą Hashimoto. Jednakże, nie należy zapominać, że każdy przypadek pacjenta jest inny, dlatego też wymaga on zastosowania indywidualnego podejścia w kwestii komponowania jego jadłospisu.

Wśród produktów, które zaleca się pacjentom zmagającym się z chorobą Hashimoto możemy wyróżnić:

• Świeże warzywa i owoce;
• Wysokiej jakości mięso;
• Ryby tłuste oraz chude, w tym: sardynki, tuńczyk w sosie własnym, szprotki;
• Owoce morza, w tym skorupiaki;
• Ziemniaki oraz zboża (bezglutenowe);
• Produkty kiszone, w tym ogórki oraz kapustę;
• Jajka;
• Mleka pochodzenia roślinnego;
• Oleje roślinne, w tym oliwa z oliwek, olej kokosowy;
• Siemię lniane;
• Awokado oraz masło klarowane;
• Grzyby, orzechy;
• Ksylitol (zamiennik cukru);
• Duże ilości wody.

Wśród produktów, których spożywanie zaleca się w umiarkowanych ilościach możemy wyróżnić:

• Brukselkę, brokuły, kalafior;
• Kaszę jaglana;
• Warzywa strączkowe;
• Ryby wędzone oraz ryby w oleju;
• Wątróbkę cielęcą lub drobiową;
• Syrop klonowy oraz miód;
• Suszone owoce;

Wśród produktów, których stosowania NIE zaleca się osobom zmagającym się z problemem choroby Hashimoto możemy wyróżnić:

• Napoje gazowane i wysokosłodzone;
• Cukier biały;
• Wysoko przetworzone produkty spożywcze, w tym dania w proszku (np. sosy oraz zupki chińskie);
• Soje oraz produkty ją zawierające;
• Przetworzone produkty mięsne, w tym parówki oraz konserwy różnego typu;
• Owoce w zalewie.

Dieta w przebiegu choroby Hashimoto posiada duże znacznie, które w znacznym stopniu może wpłynąć na zwiększenie efektywności stosowanego leczenia. W celu ustalenia indywidualnego jadłospisu najlepiej jest skonsultować się ze swoim lekarzem prowadzącym lub wykwalifikowanym dietetykiem.

8. Jak walczyć z chorobą Hashimoto?

Choroba Hashimoto w większości przypadków jest zaburzeniem wywoływanym za pośrednictwem predyspozycji genetycznych, dlatego też nie możemy uchronić się przed jej pojawieniem się w naszym życiu. Niemniej jednak, w sytuacji dostrzeżenia u siebie niepojących objawów, jak również wtedy, gdy istnieje znaczące obciążenie genetyczne niniejszą chorobą, należy bezzwłocznie zasięgnąć konsultacji w gabinecie endokrynologa, który zaleci nam wykonanie podstawowych badań mających na celu potwierdzenie niniejszej diagnozy oraz wykluczenie innych chorób autoimmunologicznych mogących zagrażać naszemu zdrowiu.