Sezon na kleszcze właśnie się rozpoczyna. Te niepozorne pajęczaki zaczynają być aktywne przy temperaturze powyżej 7 stopni Celsjusza. Mogą one poważnie zagrozić naszemu zdrowiu. Wszystko za sprawą bakterii borrelia burgdorferi, którą przenoszą. Wywołuje ona chorobę znaną jako borelioza. Została odkryta ponad 100 lat temu. Co roku zakażeniu ulegają dziesiątki tysięcy Polaków. Jakie są objawy boleriozy i jak reagować w przypadku zakażenia? Czy istnieją jakieś skuteczne środki, które mogą uchronić nas przed boleriozą? Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania na temat podstępnej choroby przenoszonej przez kleszcze.
- Czym jest bolerioza?
- Jakie są objawy choroby?
- W jaki sposób można się zarazić?
- Masz objawy boleriozy? Co dalej?
- Proces leczenia
- Profilaktyka – jak się chronić?
Czym jest bolerioza?
Bolerioza (inaczej krętkowica kleszczowa, bolerioza z Lyme) to bardzo podstępna choroba przenoszona przez kleszcze, która rozwija się z czasem i może dawać różne objawy. Najczęściej dotyka układu nerwowego i stawowego. Początkowe stadium (od 1 do 3 tygodni od ukąszenia) polega na pojawieniu się w miejscu ugryzienia charakterystycznego rumienia. Dodatkowo mogą wystąpić objawy grypopodobne tj. gorączka, wymioty, osłabienie. U niektórych chorych pojawia się wysypka. Druga faza boleriozy to tzw. zakażenie rozsiane. Na tym etapie zakażenie dotyka wielu narządów. Choroba atakuje układ nerwowy, kostno-stawowy oraz układ krążenia. Dochodzi do powstania nieodwracalnych zmian stawowych, uszkodzenia układu nerwowego oraz przewlekłego, zanikowego zapalenia skóry.
Rozpoznanie zakażenia boleriozą nie jest jednak tak proste, jak mogłoby się wydawać. Konieczne jest przeprowadzenie badań laboratoryjnych. Polegają one na oznaczeniu poziomu przeciwciał oraz wykonanie tzw. testu granicznego Western blot. Szybka diagnoza zwiększa szansę na zastopowanie rozwijającej się choroby. Terapia polega na podawaniu odpowiednio dobranego antybiotyku. Niestety zakażenie bakterią borrelia burgdorferi nie daje nam odporności na nią, co oznacza, że możemy zachorować ponownie. Nie ma również bezpiecznej i skutecznej szczepionki przeciwko boleriozie. Pozostaje nam stosowanie środków prewencyjnych tj. stosowanie odpowiedniej odzieży, repelentów oraz jak najszybsze usuwanie kleszczy ze skóry w przypadku ugryzienia. Najwięcej pajęczaków będących nosicielem boleriozy odnotowano w województwach warmińsko-mazurskim, podlaskim, lubelskim, małopolskim i opolskim.
Jakie są objawy boreliozy?
Objawy boleriozy mogą być mylące i niekiedy wskazywać na rozwój zupełnie innej choroby. Dlatego też do prawidłowej diagnozy konieczna jest konsultacja z lekarzami różnych specjalności. W proces ten zaangażowani są m.in. dermatolodzy, neurolodzy. Najbardziej typowym objawem boleriozy jest rumień wokół miejsca wkłucia (pierścieniowate zaczerwienienie nazywane rumieniem wędrującym). Pojawia się ono już po kilku dniach od ukąszenia przez zakażonego kleszcza, dlatego też należy uważnie obserwować to miejsce. U niektórych osób nie pojawia się rumień, a jedynymi objawami, które powinni skłonić nas do konsultacji z lekarzem są zmęczenie, zawroty lub bóle głowy. Do rzadszych objawów boleriozy należy porażenie nerwu twarzowego, odczuwane jako drętwienie połowy twarzy oraz problemy z sercem i zapalenie stawów (najczęściej rozwijające się w obrębie stawu kolanowego). Najpoważniejszym objawem tej choroby jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Borelioza – w jaki sposób można się zarazić?
Do zakażenia boleriozą dochodzi tylko i wyłącznie w wyniku ukąszenia przez kleszcza, który jest nosicielem bakterii borrelia burgdorferi. Choroba nie przenosi się przez kontakt z osobą zakażoną. Bakteria, o której mowa bytuje w jelicie środkowym kleszcza. Musi więc upłynąć trochę czasu, zanim przedostanie się do gruczołów ślinowych pajęczaka. Dlatego też ważne jest, aby jak najszybciej usunąć kleszcza ze skóry. To minimalizuje ryzyko zakażenia boleriozą. Choroba ta występuje na całym świecie i przenoszona jest przez różne gatunki kleszczy. W Polsce nosicielem jest przeważnie kleszcz pospolity. Nie zawsze jednak ukąszenie przez zakażonego pajęczaka wywoła chorobę. Ludzki organizm potrafi wyeliminować bakterię, zanim dojdzie do rozwoju infekcji. Wówczas nie występują żadne objawy ani długofalowe skutki zakażenia.
Borelioza – objawy. Co dalej?
Jeśli po ukąszeniu przez kleszcza, masz któryś ze wskazanych powyżej objawów, potrzebna jest pilna konsultacja lekarska. W przypadku podejrzenia zakażenia boleriozą specjalistyczne badania może zlecić specjalista chorób zakaźnych, neurolog, dermatolog, a nawet okulista. Przede wszystkim konieczne jest wykonanie badania serologicznego oznaczającego ilość przeciwciał przeciwko boleriozie. Takie badania powinno być wykonane najwcześniej po upływie 3-4 tygodni od ukąszenia przez kleszcza. To jednak nie jest wystarczającym dowodem zakażenia, ponieważ przeciwciała mogą występować także we krwi osób zdrowych. Oprócz wspomnianego badania na przeciwciała wykonuje się również tzw. test Western blot. W szczególnie uzasadnionych przypadkach przeprowadza się badanie mające wykazać DNA bakterii borrelia burgdorferi. W tym celu pobiera się od pacjenta wycinek skóry, płyn mózgowo-rdzeniowy lub stawowy. To badania odznacza się najwyższą skutecznością diagnostyczną.
Borelioza -proces leczenia
Leczenie boleriozy sprowadza się do zastosowania odpowiednio dobranej antybiotykoterapii, która trwa około 28 dni. Bakterie borrelia burgdorferi nie uodparniają się na antybiotyki. Skutki choroby mogą jednak dawać o sobie znać nawet po zakończeniu leczenia. Do powikłań neurologicznych boleriozy zaliczamy zapalenie opon mózgowych, porażenie nerwu twarzowego, zapalenie nerwu wzrokowego. Choroba może w przyszłości dawać objawy podobne do zapalenia płuc, a także wywołać powikłania sercowe tj. zapalenie osierdzia, wsierdzia, boleriozowe zapalenie mięśnia sercowego. Wówczas konieczne jest wprowadzenie dodatkowej, wspomagającej farmakoterapii. Niektóre zakażone osoby wymagają rehabilitacji. Skuteczność leczenie zależy w dużej mierze od tego, na jakim etapie choroba została wykryta. Dlatego, jeśli zauważyć u siebie niepokojące objawy po ugryzieniu przez kleszcza, nie zwlekaj! Zgłoś się do lekarza, który przeprowadzi diagnozę.
Borelioza i profilaktyka – jak się chronić?
Kleszcze są niemal wszędzie. Występują nie tylko w lasach i na łąkach, ale również w parkach i wszelkich miejskich terenach zielonych. Nie da się więc uniknąć kontaktu z tym pajęczakiem. Dlatego też należy zadbać o odpowiednią odzież. Jeśli wybieramy się na spacer do lasu lub parku, ubierzmy długie spodnie, pełne buty. Po powrocie do domu dokładnie obejrzyjmy nasze ciało. Miejsca szczególnie narażone na ukąszenie kleszcza to te, gdzie nasza skóra jest delikatna i cienka. Zwróćmy uwagę przede wszystkim na okolice pachwin. Jeśli zauważymy kleszcza na naszej skórze, należy go niezwłocznie usunąć. Warto do tego celu użyć pęsety. Uważajmy przy tym by w miejscu ukąszenia nie został odwłok. Jeśli tak się stanie, nie ma powodów do niepokoju. W ciągu kilku dni nasz organizm sam powinien się go pozbyć. Pamiętajmy, by nie smarować kleszcza żadnymi kremami i tłuszczami. Wyciągamy pajęczaka zdecydowanym ruchem okrężnym. Następnie warto unieszkodliwić go za pomocą wysokoprocentowego alkoholu. Kleszcze są wyjątkowo odporne na zgniatanie.
Skutki boleriozy mogą towarzyszyć nam przez całe życie i poważnie odbić się na naszym zdrowiu. Nie ma skutecznego środa zapobiegającego zakażeniu, dlatego też tak ważna jest profilaktyka. W przypadku zakażenia nie zwlekajmy z konsultacją lekarską. Im szybsze wdrożenie odpowiedniego leczenia, tym większe szanse na całkowite wyleczenie.
