Zaburzenia osobowości borderline – charakterystyka i sposoby leczenia

W ciągu ostatnich miesięcy coraz większą uwagę przywiązujemy do naszego zdrowia psychicznego. Wiele mówi się na temat depresji oraz zaburzeń lękowych, które z roku na rok zdają się przybierać na swojej sile. Warto jednak wiedzieć, iż współcześnie coraz częściej diagnozowane są także zaburzenia osobowości, w tym zaburzenie osobowości typu borderline. Niniejsza jednostka chorobowa uznawana jest za jedno z najpowszechniejszych zaburzeń osobowości, zwłaszcza wśród kobiet znajdujących się w okresie wczesnej dorosłości. Czym charakteryzuje się osobowość borderline? I jakie są skuteczne formy terapii niniejszego zaburzenia? Odpowiedzi na te pytania przygotowaliśmy dla Ciebie w dalszej części tekstu.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym charakteryzuje się zaburzenie osobowości borderline;
• Jakie są możliwe przyczyny występowania niniejszego zaburzenia;
• Jak często występuje zaburzenie osobowości typu borderline;
• Jakie są objawy niniejszego zaburzenia osobowości;
• Na czym polega postępowanie terapeutyczne w przebiegu zaburzeń osobowości typu borderline.

Czym charakteryzuje się zaburzenie osobowości borderline?

Zaburzenie osobowości typu borderline (znane również jako zaburzenie osobowości z pogranicza) jest coraz częściej rozpoznawane wśród młodych pacjentów (zwłaszcza kobiet). Charakteryzuje się ono złożonymi objawami, które przysparzają diagnostom wielu trudności. Współczesna literatura psychologiczna definiuje zaburzenie osobowości borderline jako ciężkie zaburzenie nastroju, któremu towarzyszą: zniekształcone postrzeganie własnej osoby oraz nieadekwatna ocena zachowań płynących ze środowiska. Specyfika niniejszego zaburzenia wpływa istotnie nie tylko na życie pacjenta, ale także na codzienność jego rodziny i najbliższego otoczenia. Ze względu na istotne obniżenie jakości życia oraz uciążliwe objawy, osoby zmagające się z zaburzeniem osobowości z pogranicza często nie są w stanie nawiązywać trwałych relacji (zwłaszcza partnerskich), a nawet wykonywać obowiązków szkolnych lub zawodowych.

Jakie są możliwe przyczyny występowania niniejszego zaburzenia?

Chociaż specjaliści poświęcają wiele uwagi zaburzeniom osobowości typu borderline, nie są oni w stanie określić ich jednoznacznej przyczyny. Niemniej jednak, uważa się, że istotny wpływ na ich powstawanie wywierają czynniki genetyczne. W świetle badań, zaburzenie osobowości z pogranicza jest dziedziczone w prawie takim samym stopniu, jak nadciśnienie tętnicze. Szacuje się, iż czynniki genetyczne mogą odpowiadać nawet w 60% za występowanie niniejszego zaburzenia w przyszłości. Ponadto, u podłoża osobowości borderline doszukuje się traumatycznych przeżyć, których mogła doświadczyć jednostka w okresie dzieciństwa (np. przemocy ze strony rodzica, śmierci bliskiej osoby).

W związku z tym, niezwykle istotną częścią procesu diagnostycznego jest sporządzenie wnikliwego wywiadu rodzinnego. Podczas jego przeprowadzania należy zwrócić uwagę na fakt, iż wiele osób z osobowością borderline nigdy nie zostało zdiagnozowanych. Dlatego też, osoba zgłaszająca się do gabinetu specjalisty może nie być świadoma faktu, iż w jej rodzinie występuje niniejsza choroba. W tym przypadku, psycholog lub psychiatra powinien zapytać o specyficzne cechy osobowości, którymi mogą charakteryzować się bliscy pacjenta. Wśród nich wyróżnia się: impulsywność, nadwrażliwość (objawiającą się szczególnie w kontaktach interpersonalnych) oraz rozchwianie emocjonalne.

Jak często występuje zaburzenie osobowości typu borderline?

Jeszcze do niedawana, osobowość z pogranicza była stosunkowo rzadko rozpoznawana. Zmieniło się to po skonkretyzowaniu oraz ujednoliceniu systemów diagnostycznych (w tym systemu DSM V – Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego). Współcześnie borderline jest jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń osobowości. Szacuje się, iż z chorobą tą może zmagać się 6% amerykańskiego społeczeństwa i aż 14% Brytyjczyków.

W tym miejscu warto także wspomnieć, że osobowość z pogranicza w znacznym stopniu wpływa na jakość życia jednostki. Ponadto, stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. Zgodnie z danymi statystycznymi, blisko 10% osób zmagających się z niniejszym zaburzeniem podejmuje skuteczną próbę samobójczą.

Jakie są objawy niniejszego zaburzenia osobowości?

Objawy osobowości z pogranicza w pierwszej kolejności mogą przywodzić nam na myśl zaburzenia afektu (w tym depresję), zaburzenia lękowe oraz nerwice. W związku z tym, prawidłowa diagnoza osobowości borderline wymaga ogromnej wiedzy, doświadczenia oraz  wnikliwości psychologa lub psychiatry. Warto jednak wiedzieć, że wśród charakterystycznych symptomów zaburzeń osobowości typu borderline wyróżnia się:

• Gniew – osobom zmagającym się z niniejszym zaburzeniem często towarzyszy nieadekwatne uczucie złości oraz rozdrażnienia. Ponadto, zdarza się, iż pacjenci przejawiają intensywne i niekontrolowane ataki złości, w których mogą podejmować się przemocy;
•  Impulsywność – osoby przejawiające cechy osobowości borderline są skłonne do podejmowania impulsywnych decyzji (często nawet ryzykownych) inie biorą przy tym pod uwagę ich konsekwencji. Niejednokrotnie zdarza się, iż pacjenci nawiązują spontaniczne relacje seksualne;
• Depresyjność – w przebiegu niniejszego zaburzenia pacjentom często towarzyszy uczucie smutku i beznadziei. Ponadto, charakterystyczny jest uogólniony pesymizm, a nawet nieadekwatne poczucie winy;
• Niepokój – charakterystyczne dla zaburzenia osobowości z pogranicza jest przeżywanie intensywnego uczucia lęku, napięcia oraz nerwowości, która może nasilać się podczas relacji interpersonalnych.

Dodatkowo, w przebiegu zaburzeń osobowości typu borderline pacjenci mogą przejawiać:

• Zachowania impulsywne związane z nadużywaniem alkoholu oraz/lub stosowaniem środków psychoaktywnych;
• Zachowania o charakterze autodestrukcyjnym, związane między innymi z impulsywnym objadaniem się, głodzeniem oraz samookaleczaniem (które może przybierać formę drapania, nacinania skóry ostrym narzędziem, gryzienia);
• Groźby o charakterze samobójczym. Osoby zmagające się z niniejszym zaburzeniem mogą podejmować próbę zatrzymania przy sobie partnera poprzez wywoływanie sytuacji związanych z bezpośrednim zagrożeniem dla własnego życia.

Na czym polega postępowanie terapeutyczne w przebiegu zaburzeń osobowości typu borderline?

W leczeniu zaburzeń osobowości z pogranicza najlepiej sprawdza się terapia zintegrowana, łącząca w sobie leczenie farmakologiczne pod okiem doświadczonego psychiatry oraz psychoterapię prowadzoną przez wykwalifikowanego terapeutę.

PSYCHOTERAPIA w przebiegu zaburzeń osobowości borderline powinna być przede wszystkim systematyczna. Wśród najczęściej stosowanych form terapii znajdują się:

• Terapia psychodynamiczna (zalecana przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne);
• Terapia behawioralna;
• Psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu;
• Terapia oparta na mentalizacji.

FARMAKOTERAPIA spełnia ważną rolą w leczeniu osobowości borderline. Niemniej jednak, nie jest wystarczająca i zawsze musi towarzyszyć jej psychoterapia. Wśród najczęściej stosowanych leków wyróżnia się środki o działaniu przeciwdepresyjnym oraz przeciwlękowym. W tym miejscu warto jednak zaznaczyć, iż w niektórych przypadkach zastosowane leki mogą nie przynosić poprawy stanu pacjenta – wręcz przeciwnie mogą go pogarszać. Zdarza się, że pacjenci u których rozpoznano osobowość z pogranicza biorą leki nieregularnie, a w chwilach impulsu doprowadzają nawet do ich przedawkowania.

Podsumowanie

Zaburzenia osobowości borderline są niezwykle złożone i w znaczny sposób wpływają na jakość życia pacjenta oraz jego najbliższego otoczenia. Częste napady złości, uporczywy smutek oraz rozdrażnienie w niektórych sytuacjach doprowadzają nawet do niezdolności do pracy oraz nawiązywania trwałych więzi. W związku z tym, niezwykle ważne jest trafne rozpoznanie niniejszej choroby i jak najszybsze wprowadzenie skutecznych metod leczenia, opartych przede wszystkim o psychoterapię oraz wspomagające leczenie farmakologiczne.